Fabuła tego arcydzieła wielkiego rosyjskiego artysty jest dobrze znana: Kozacy zaporoscy piszą odpowiedź na propozycję tureckiego sułtana przejścia na stronę Imperium Osmańskiego. Zachował się również tekst tej odpowiedzi, pełen najbardziej wyrafinowanych obelg pod adresem „pana genialnej Porty”. Przed nami swoista „burza mózgów” – proces komponowania odpowiedzi dla sułtana.

Kompozycja obrazu to wyraźnie określone centrum, wokół którego autor buduje kilka „kręgów” wypełnionych różną treścią semantyczną.